Euskal Curriculuma/Gizarte Zientziak/Nondik gatoz? Euskal Herriaren bilakaera historikoa Europan eta Munduan
Nondik gatoz? galdera egiten zuen Joxe Migel Barandiaranek herri batek egin behar dituen galdera sortan. Galdera horri erantzuna ematea historia aztertzea da, herri baten historia.
Curriculumean edukia bezain garrantzizkoa da historiaren funtzioa zein den argi agertzea. Zertarako egin behar da historia eta nolakoa? Soilik nazio baten nortasuna lantzeko eta zein nazio? Herritar komunitatearen kontzientzia lantzeko eta suspertzeko? Guztien ondare kulturala transmititzeko? Gaurko mundua ulertzeko iragana aztertuz? Galdera zerrenda luza eta osa dezake bakoitzak.
Euskal Herria ez da modu isolatuan bizi, garatu. Ez gara uharte herri bat. Historiaurrean zehar, eta noski geroagoko historian ere, askotariko eraginak iritsi zaizkigu hala iparraldetik nola hegoaldetik. Gure kulturaren sorrera, Europako beste hainbatetan bezala, beste herri, ekarpen, jendeen migrazio eta elementu kulturalekiko harremanetan gertatu zen.
Hemen proposatzen den edukia behin behineko proposamena da. Azaltzen den historia Euskal Herrikoa da, baina Europako historia orokor baten barruan kokaturik, artikulazio eta marko politiko guztien gainetik, euskaldunak gutxienez Europako herritarrak baitira. Lana ez da erraza, ikusirik Euskal Herriko lurralde bakoitzak bere historia berezia duela, bere iragan bereziari, bere dinamika sozio-politiko bereziari loturik. Euskal Herria aurpegi anitzetakoa baita, lurralde bakoitzak egoera juridiko bereziak bizi izan ditu iraganean. Hala ere, desberdintasun guztien gainetik, hor dira ezin ukatuzko eragile komunak, euskaldun guzien ondare komuna osatzen dutena.
Historiaurrea[aldatu]
Lehen biztanleak.Paleolitoa[aldatu]
Ustekabeko aurkikuntzak: horien kokapena[aldatu]
Euskal lurraldeetako lehen biztanleak[aldatu]
Bizimoldeak haitzuloetatik kostaldera[aldatu]
Aztarnategi nagusiak: Benta Laperra, Santimamiñe, Ekain, Altxerri, Isturitze…[aldatu]
Neolitoa[aldatu]
Neolitoaren ezaugarriak euskal lurraldetan.[aldatu]
Lehen herrixkak.[aldatu]
Metalen aroa. Kobrearen eta brontzearen sarrera[aldatu]
Iparraldeko eta hegoaldeko eraginak.[aldatu]
Tresneria berrien aztarnak.[aldatu]
Megalitismoaren garapena: trikuharriak eta tumuluak.[aldatu]
Euskara[aldatu]
Euskararen jatorria eta bilakaera.[aldatu]
Beste hizkuntzekiko harremanak.[aldatu]
Historia[aldatu]
Antzinatea[aldatu]
Zibilizazio zelto-iberikoaren azalpenak Araban eta Nafarroan[aldatu]
Greko-erromatar idazleen iritziak euskaldunekiko.[aldatu]
Erromatarkuntzaren ondorioak gizartea eta antolamendu politikoan. Latinaren eragina euskararengan.[aldatu]
Mundu klasikoaren kultura ondareak gure egungo zibilizazioari egindako ekarpenak.[aldatu]
Kristautasunaren hedapena eta eragina.[aldatu]
Euskal herria erdi aroan[aldatu]
Aldaketa geopolitikoak IV. mendetik aurrera[aldatu]
Baskonia-Akitania bisigodoen, frankoen eta Islamaren artean. Herrialde horien arteko bakezko harremanak eta haserreak. Al Andalus/Tutera.[aldatu]
Nafarroako erresuma eta Pirinioetatik hegoaldera eta iparraldera dauden euskal lurraldeak[aldatu]
Lurralde-antolakuntzaren bilakaera estatu europarren eraketa-prozesuan.[aldatu]
Euskal lurraldeen barne eta kanpo-harremanak.[aldatu]
Ingalaterrako koroa Lapurdin eta Zuberoan.[aldatu]
Ehun urteetako Gerrak Zuberoan eta Lapurdin izandako eragina.[aldatu]
Nafarroako Erresuman izandako aldaketak. Gaztelaren gerra eta konkista.[aldatu]
Euskal herriko gizartea eta zibilizazioa Erdi Aroan:[aldatu]
Erdi Aroko gizartea: Jaunak, apaizak eta nekazariak.[aldatu]
Behe Erdi Aroko hirien loraldia eta burgesiaren azalpena.[aldatu]
Erlijioaren eragina:Monasterioak eta kristau-eliza.[aldatu]
Mairuak/kristauak/juduak. Hiru erlijio eta kulturen arteko elkarbizitza.[aldatu]
Ekonomiaren ezaugarriak Erdi Aroan[aldatu]
Itsas nabigazioa. arrantza eta merkataritza. Bilboko portua eta kontsulatua. Bale-arrantza.[aldatu]
Euskaldunak Amerikako konkista eta kolonizazioan. Artoaren sarreraren garrantzia nekazaritzan.[aldatu]
Burdinolak eta ontziolak.[aldatu]
Berant Erdi Aroko gatazka sozio-ekonomikoak:. Gerra, gosete eta izurriteak[aldatu]
Nekazarien oldarpenak eta emantzipazioak.[aldatu]
Gremioen altxaketak.[aldatu]
Ahaide Nagusien arteko borrokak[aldatu]
Foru-sistemaren eraketa euskal lurraldeetan[aldatu]
Foruen eta erakundeen sorrera eta hedapena.[aldatu]
Egungo zenbait erakunderekiko dituzten harremanak.[aldatu]
EUSKAL HERRIA ARO MODERNOAN[aldatu]
Kulturaren bilakaera XVI-XVIII mendeetan.[aldatu]
Kristau erreformak eta katolikoen kontrarreforma. Joana Albretekoa eta Joannes Leizarragaren Biblia.[aldatu]
Ilustrazioa: Bergarako Errege Mintegia, Euskal Herriaren Adiskideen Elkartea eta Elhuyar anaiak.[aldatu]
Lurraldeen bilakaera[aldatu]
Espainiar Borbondarren erreformismoa. Foralismoaren krisiak, Matxinadak.[aldatu]
Frantziako Borbon etxearen gorakadaren ondorioak Ipar Euskal Herrian. Enrike III.a (Nafarroakoa)- IV.a (Frantziakoa). Luis XIV.a eta Utrecht-eko hitzarmenaren ondorioak.[aldatu]
Euskal Herriko lurraldeen legedi eta erakundeen bilakaera.[aldatu]
Aldaketak euskal herriko gizartean eta ekonomian[aldatu]
Demografia-gorabeherak.[aldatu]
Artoaren ekarpena eta nekazari krisiak.[aldatu]
====Itsas-merkataritza: artilea, burdina. Mundu kolonialaren eragina. Caracasko Errege Konpainia Gipuzkoar