Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Lekunberri
| Lekunberri | |
|---|---|
 | |
| Administrazioa | |
| Estatu burujabe | Espainia |
| Foru erkidego | Nafarroa Garaia |
| Alkatea | Gorka Azpiroz |
| Izen ofiziala | Lekunberri |
| Posta kodea |
31870 |
| Herriburua | Lekunberri |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 43° 00′ 12″ N, 1° 53′ 38″ W / 43.003333333333°N,1.8938888888889°WKoordenatuak: 43° 00′ 12″ N, 1° 53′ 38″ W / 43.003333333333°N,1.8938888888889°W |
 | |
 | |
| Azalera | 6.61 km² |
| Altuera | 187 m |
| Mugakideak | Larraun |
| Demografia | |
| Biztanleria | 1.689 bizt. (2023) |
| Dentsitatea | 255,52 bizt/km² |
| lekunberri.net | |
Lekunberri Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaian. 1.689 biztanle ditu.
Ezagutu[aldatu]
Historia[aldatu]
Mugako herria, bere baitan jauregia eta defentsa dorrea zituenak. Gaztelar, gipuzkoar eta frantsesen eraso amaigabeek idatzi dituzte herriaren historiaren orri kopuru gehiena.
Badirudi “Lekunberri” izenak gertakari historiko beliko batean duela bere jatorria, izan ere, “leku berria” behin eta berriz suntsitua izan da, berriro berreraikitzeko. 1430an gertatu zen lehen sute destruktorea, dagoeneko, gotorlekuaren existentzia frogatua dagoen garaian.
Aduana funtzioa betetzearen izaera oso urrutitik dator, gutxienez XIII. mendetik. Nafarroako Erreinuaren ondoko lekuetako merkatarien zergak biltzen ziren. Iruñeatik Gipuzkoarako bide Erreala ere bere baitan zegoen eta honek, gainean, Kate bat jarria zuen XVIII mendean, non Tolosa eta Iruñeako postariek posta banatzen zuten.
1792. urteko txosten baten arabera, Aldundiak Iruñetik Gipuzkoaraino zihoan zortzi legoa baino gehiago bide hori proiektatzea erabaki zuen, zoladura irmoko 24 oin gaztelauko zabalera batez, eta oin bat eta laurdeneko lodiera zuen harlanduzko ohantze batek osatua, galtzada lakarra modukoa eratuz, hori guztia harri-koskor sendo eta txikiz estalia, mugarriz eta izkinarriz hornitua.
XIX mendean, herriak bi denda, bi ostatu, taberna, mutil eskola eta neska eskola eta herriak mantendutako parrokia-elizako abadea zituen. Horretaz gain, bi errotarriko errota martxan zegoen. 20. hamarkadan, irina, txokolate eta gatz fabrikak zeuden, zerrategi eta komentuaz gain.
Bitxikeriak[aldatu]
Lekunberriko erdigunean dago Ayestaran hotela, zeinetatik pertsona ospetsu ugari pasatu diren, bai Victoria erreginaren garaian, Donostiak jasaten ari zuen gorenaldiak erakarrita, bai geroko garaietan, ia beti San Ferminetan, Iruñarekiko gertutasunagatik eta bere paisaia ederrengatik. Aipatzekoa da hotelean Hemingway bezalako famadun pertsonek lo egin dutela.[1]
Zer ikusi[aldatu]
Plazaolako burdinbide berdea[aldatu]
Ibilaldi sendo baten zale bazara, hauxe da zure ibilbidea. Plazaolako burdinbide berdea basoan eta mendian zehar hedatzen da. Hasiera Iruñan eta amaiera Donostin, bi hauen arteko eskualdeko naturak duen edertasunaz gozatzeko modu ezin hobea da.
Harraska[aldatu]
Antzina, emakumeek iragaztea edo “lixue” egiten zuten eraikin hauetan. Zorionez, Lekunberrik berritutako harraska bat du bere baitan, historia burura ekartzeko aukera paregabea eskainiz antzinako enblema honen bitartez.
Haitzeko begiratokia[aldatu]
Paisaiaren panoramika aparta batez disfrutatzeko, ez dago lokalizazio hau baino hoberik, bailara eta mendietan zehar bizitza nola hedatzen den ikusten baita. Udazkena, basoaren koloreekin, eta udaberria izango dira seguruenik urtaro egokienak begiratoki hau bisitatzeko.
San Juan Parrokia[aldatu]
Hoberen gordeta dauden oroitzapenak eraikin handien paretetan eta monumentu historikoetan markoztatuta geratzen direnak dira. XIV. mendeko parrokia hau oroimenerako altxor bat da. Sartzen den oro beste garai batera transportatuta sentitzen da, esperientzia oso erakargarria edozein abentura zalerentzat.
Barrualdean erretaula nagusi barroko zoragarria eta errenazimentuko bi erretaula ikus ditzakegu. 1673. urtean egindako erretaula nagusiak altuera handiko basamentua du, alboko horma-hobiekin, eta horren gainean, hiru kaleko gorputza bermatua dago, zutabe bikoitzez bereiziak eta frontoi.
Alde zaharra[aldatu]
Ez al diozu inoiz zure buruari galdetu zein den herri edo hiri baten jatorria? XII. mendean dagoeneko, Lekunberriren existentzia dokumentatuta dago. Mugako kokalekua da, ondo lokalizatua.
Alde zaharreko baserri handiak garai hartan dute jatorria, eta gaur arte iritsi dira bere edertasuna eta itxura mantenduz. Ahoa bete hortz uzteko modukoak dira.
XIX. mendeko etxetzarrak[aldatu]
XVIII. mende amaieran errepideak aldatu eta komunikabide berriak etorri zirenean, biztanleriak aurrera jarraitzeko bide berriak aurkitu zituen, gizarte honen ardatza aldatuko zutenak. Garai horretan eraiki ziren etxetzar hauek.
Familia askok bere etxebizitza Alde Zaharretik San Juan kale berrira aldatu zuten, gaur Aralar izenpean ezagutua.[2]
Zer egin?[aldatu]
Mendukilo kobak bisitatu [3]
Txirrindulaz ibili Lekunberriko mendi-inguruetan (Lekunberri bike)[4]
Ibilbideak[aldatu]
- Euskal Herriko bidaia-gida/Ibilbideak/Orhira Iratiko etxoletatik
- Euskal Herriko bidaia-gida/Ibilbideak/Uitziko gainak
Non jan[aldatu]
Amairu taberna
Ayestaran hotela
Lo egin[aldatu]
Aralar kanpina
Ayestaran hotela
Ezkilenea landaetxea
Elosta ostatua
Iturburu landetxea
Iribesenea landetxea
Barbonea landetxea
Zer ikusi ondoren[aldatu]
Done Mikel Aralarkoa
Alli Zubia
Larraun ibarra
Azpirotzeko begiralekua
Larraun ibaiaren iturburua
Ikus, gainera[aldatu]
Kanpo estekak[aldatu]
- Lekunberri Wikipedian
- Lekunberri udalaren webgunean